- رایا
- 0 نظر
- 26 بازدید
از نظر دکتر ماکان آریا پارسا وابستگی از مفاهیم بنیادی علم روانشناسی است که از بچگی در ما شکل می‌گیرد. همانطور که می‌دانید انسان‌ها موجودات اجتماعی هستند و از این رو در طول حیات خود به افراد و محیط پیرامون خود وابسته می‌شود. وابستگی می‌تواند شکل‌های مختلفی بگیرد و از سالم تا ناسالم دستهبندی گردد. مشخصا باید وابستگی‌های ناسالم را شناسایی نمود و آن‌ها را اصلاح کرد.
در کنار ماکان آریا پارسا در این مقاله قصد داریم انواع وابستگی از نظر روانشناسی را بررسی کنیم. بدون شک شناخت این وابستگی‌ها به ما کمک می‌کند روابط سالم‌تری داشته باشیم و در صورت نیاز اقدامات لازم را برای بهبود وابستگی‌های ناسالم انجام دهیم. همراه ما باشید.
انواع وابستگی از نظر روانشناسی
به صورت کلی علم روانشناسی، وابستگی را به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌کند که هر کدام از آن‌ها می‌توانند روی روابط افراد تاثیر مثبت و منفی زیادی داشته باشند. برخی از انواع وابستگی به شرح زیر هستند:
وابستگی عاطفی
ماکان آریا پارسا بر این باور است که این نوع از انواع وابستگی زمانی رخ می‌دهد که فرد به نتیجه برسد بدون حضور فرد یا شی مورد نظر قادر به ادامه زندگی نیست. در این نوع وابستگی می‌توان هم وابستگی سالم را دید و هم وابستگی ناسالم. در واقع اگر افراد از صمیمیت و نزدیکی با دیگران لذت ببرند، از وابستگی‌های سالم برخوردارند. در نوع غیرسالم اگر افراد به شدت نگران از دست دادن روابط خود هستند و به دنبال تایید دیگران می‌گردند، وابستگی‌های ناسالمی دارند.
وابستگی اقتصادی
در این نوع از وابستگی فرد برای ادامه زندگی به خانواده و یا کارفرما خود وابسته است. در چنین شرایطی بدون وجود آن‌ها فرد نمی‌تواند نیازهای خود را تامین نماید. وابستگی اقتصادی می‌تواند باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و ایجاد احساس ضعف در فرد شود.
وابستگی روانی
در این نوع از انواع وابستگی، فرد به دلیل ترس، اضطراب و یا نداشتن اعتماد به نفس، تصمیم‌گیری را به عهده افراد دیگر می‌گذارد. در چنین شرایطی فرد نیاز به تایید دیگران خواهد داشت و نمی‌تواند به تنهایی کاری انجام دهد.
وابستگی اعتیادی
وابستگی اعتیادی به وجود رفتارهایی مانند اعتیاد به مواد مخدر، قمار، فضای مجازی یا حتی خرید کردن مربوط می‌شود. افرادی که این نوع وابستگی را دارند، بدون انجام رفتار یا مصرف ماده موردنظر دچار اضطراب و ناراحتی شدید می‌شوند.
وابستگی رفتاری
در این نوع وابستگی فرد به یک رفتار یا انجام یک الگو خاص وابسته می‌شود. برای مثال همواره باید موبایل خود را چک کند. این رفتارها به گونه‌ای صورت می‌گیرد که فرد بدون انجام آن‌ها دچار اضطراب می‌گردد.
انواع وابستگی عاطفی
از دیدگاه ماکان آریا پارسا وابستگی عاطفی زمانی به وقوع می‌پیوندد که فرد به یک شخص خاص و یا یک چیز(شی) وابسته شده است و بدون حضور آن، احساس ناکامی، اضطراب و تنهایی می‌کند. این نوع وابستگی می‌تواند طبیعی باشد اما اگر شدت زیادی داشته باشد، آسیب‌زا خواهد بود. انواع وابستگی عاطفی را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم نمود:
وابستگی عاطفی به اشیا یا مکان‌ها
در این نوع از انواع وابستگی عاطفی، افراد به اشیا، خانه و حتی یک شهر وابسته هستند و جدایی از آن برایشان دشوار خواهد بود. این احساس می‌تواند ناشی از خاطرات، حس امنیت و یا پیوندهای عاطفی باشد. در چنین شرایطی جدایی از این مکان‌ها یا اشیا برای فرد دشوار بوده و می‌تواند احساس غم، اضطراب یا دلتنگی ایجاد کند.
وابستگی عاطفی به تکنولوژی یا فضای مجازی
در این نوع وابستگی عاطفی، فرد به استفاده مداوم از تکنولوژی، شبکه‌های اجتماعی یا فضای مجازی دلبستگی شدیدی پیدا می‌کند. این وابستگی می‌تواند به حدی برسد که جدایی از گوشی، اینترنت یا پلتفرم‌های آنلاین باعث احساس اضطراب، بی‌قراری یا نارضایتی شود. این وضعیت می‌تواند روی روابط اجتماعی، عملکرد روزمره و حتی سلامت روان فرد تأثیر منفی بگذارد.
وابستگی عاطفی در روابط عاشقانه
این نوع وابستگی نیز مربوط به روابط عاشقانه است که خود به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌گردد. در چنین شرایطی فرد می‌تواند دچار وابستگی متقابل، وابستگی یک‌طرفه و وابستگی سمی گردد.
وابستگی عاطفی به والدین
بیشتر افراد در سن کودکی خود این نوع از وابستگی عاطفی را تجربه می‌کنند اما اگر فرد در سنین بزرگسالی نیز برای گرفتن تصمیم‌های زندگی به والدین خود وابسته باشد، دچار نوع ناسالم این نوع وابستگی شده است.
وابستگی عاطفی به دوستان
برخی افراد بیش از حد به دوستان خود وابسته هستند و در نبود آن‌ها دچار احساس تنهایی، بی‌ارزشی یا اضطراب می‌شوند. این وابستگی می‌تواند باعث کاهش استقلال فردی و افزایش ترس از تنهایی شود. در صورتی که این دلبستگی شدید و ناسالم باشد، فرد را از رشد شخصی و تجربه روابط متعادل بازمی‌دارد.
انواع وابستگی اجتنابی
ماکان آریا پارسا معتقد است همانطور که پیشتر بیان شد، این نوع وابستگی زمانی رخ می‌دهد که فرد به دلیل آسیب‌های دوران کودکی، از برقراری ارتباط نزدیک خودداری می‌کند. این وابستگی‌ها اغلب ناشی از تجربیات منفی گذشته، اعتماد به نفس پایین یا الگوهای تربیتی خاص هستند.
در بسیاری از موارد، درمان‌هایی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) یا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) می‌توانند مفید باشند. خوب است بدانید این نوع افراد عموما از صمیمت زیاد واهمه دارند. وابستگی اجتنابی به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد که عبارتند از:
وابستگی اجتنابی عاطفی
در این نوع وابستگی، فرد از آن که وابسته شود می‌ترسد و دچار دلهه می‌شود. از این رو یا در روابطش سرد به نظر می‌رسد و یا احساساتش را سرکوب می‌کند.
وابستگی اجتنابی اجتماعی
در این نوع از وابستگی، فرد به جای تمایل به حضور در روابط اجتماعی، از تعاملات دوری می‌کند و انزوا را ترجیح می‌دهد. هرگونه ارتباط یا مواجهه اجتماعی می‌تواند برای او اضطراب شدیدی ایجاد کند. این وابستگی ناشی از عدم پذیرش یا وجود تجربیات منفی گذشته در روابط اجتماعی است.
وابستگی اجتنابی تصمیم‌گیری
برخی افراد هنگام تصمیم‌گیری با ترس و تردید زیادی مواجه می‌شوند، زیرا از شکست یا پیامدهای احتمالی انتخاب‌های خود نگران هستند. این افرادً به دیگران متکی می‌شوند و از آن‌ها می‌خواهند که برایشان تصمیم بگیرند. این وابستگی می‌تواند مانع رشد استقلال فردی شده و فرد را در موقعیت‌های وابسته و منفعلانه نگه دارد.
وابستگی اجتنابی کاری
در این نوع وابستگی اجتنابی، پذیرش مسئولیت‌های شغلی برای افراد سخت است. این نوع افراد از شکست خوردن هراس دارند و دوست ندارند مورد ارزیابی قرار بگیرند.
وابستگی اجتنابی درونی
در نوع اخر انواع وابستگی از نظر روانشناسی فرد از روبرو شدن با احساسات، افراد و یا مشکلات درونی خود پرهیز می‌کند. از این رو به دنبال یافتن راهکارهایی همچون اعتیاد، کار زیاد و … است که از درگیری‌های ذهنی خود فرار کند.
انواع وابستگی در رابطه
انواع وابستگی در روابط، می‌توانند به اشکال مختلفی ظاهر شوند که برخی از آن‌ها سالم و برخی ناسالم هستند. مشخصا با شناخت روابط سالم و ناسالم می‌توان آن‌ها را مدیریت نمود. گوشه‌ای از این وابستگی‌ها در روابط عبارتند از:
وابستگی سالم
در این نوع وابستگی، هر دو طرف رابطه به یکدیگر عشق و حمایت می‌دهند اما هویت مستقل خود را نیز حفظ می‌کنند. در این نوع روابط افراد به یکدیگر وابستگی بیمارگونه ندارند و می‌توانند مستقلا تصمیم بگیرند.
وابستگی ناسالم
این نوع وابستگی زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین یا هر دو، احساس ارزشمندی خود را تنها از طریق طرف مقابل دریافت کنند. در این حالت، فرد بدون حضور شریک عاطفی دچار اضطراب و عدم اعتمادبه‌نفس می‌شود. در چنین شرایطی فرد قادر به تصمیم‌گیری نخواهد بود و هویت مستقلی نخواهد داشت.
وابستگی همزیستی
در این حالت، دو فرد به قدری به هم وابسته هستند که نمی‌توانند بدون یکدیگر زندگی کنند. این نوع وابستگی معمولاً به مرور زمان به مشکلات جدی تبدیل می‌شود. از این رو بهتر است در مراحل اولیه شناسایی و درمان گردد.
وابستگی بیمارگونه
وابستگی بیمارگونه زمانی رخ می‌دهد که فرد به شکل غیرمنطقی و غیرقابل‌کنترلی به شخص، شیء یا یک رفتار خاص وابسته می‌شود. این نوع وابستگی معمولاً با مشکلات روان‌شناختی همراه است و می‌تواند زندگی فرد را مختل کند. عموما افرادی که دچار این نوع وابستگی در روابط خود هستند، نیاز دارند از کمک روان شناس بهره ببرند.
جمع بندی مطالب و کلام پایانی
وابستگی در زندگی افراد به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود و می‌تواند سالم یا ناسالم باشد. شناخت انواع وابستگی از نظر روانشناسی و تأثیر آن‌ها بر روابط انسانی، کمک می‌کند تا تعاملات بهتری داشته باشیم و از وابستگی‌های مخرب دوری کنیم. برای داشتن یک زندگی متعادل، مهم است که بین نیاز به ارتباط و حفظ استقلال فردی تعادل برقرار کنیم. این امر نه تنها به بهبود کیفیت زندگی فردی کمک می‌کند، بلکه باعث ایجاد ارتباطات قوی‌تر، عمیق‌تر و معنادارتر می‌شود. آگاهی از مرزهای سالم در روابط، افراد را از آسیب‌های عاطفی دور کرده و به سوی رشد فردی و اجتماعی هدایت می‌کند.
